Ticaret Hukuku

Küresel bir endüstrinin öznesi olan lüks tüketim, yıllardır literatürde farklı bakış açılarıyla tartışılmaktadır. Bu çalışma, lüks tüketim kapsamında yapılmış tüketici davranışı araştırmalarını sistematik literatür analiziyle derlemiştir. Bu derleme sonrasında eserlerin, satın alma öncesi, satın alma anı ve satın alma sonrası olmak üzere hangi aşamaları çalıştıkları ayrıştırılıp, bu kapsamda tartışılmıştır. Ardından VosViewer programından faydalanılarak ortak atıf analizi gerçekleştirilmiştir. Bu analize göre üç yaygın çalışma alanı saptanmış ve incelenmiştir. Bulgulara göre en az çalışılan ancak tüketici memnuniyeti için en az diğer iki adım kadar önemli olan aşama satın alma sonrası olarak tespit edilmiştir. Konuya kapsamlı bir bakış açısı sunması açısından önemli olan, her üç adımı birlikte ele alan çalışmaların sayısının azlığı da dikkat çeken bir diğer noktadır. Ortak atıf analiziyle çalışmaların hangi konularda ele alındığı gruplanmış ve şu üç grup ortaya çıkmıştır; a) lüks tüketim kapsamında satın alma motivasyonu, değerler ve statü; b) konuyla ilgili taksonomi oluşturan ve kavramsal katkı sunan çalışmalar; c) güçlü ampirik çalışmalarla kavramsal modeller geliştiren eserler.

Küreselleşmiş bir dünyada ortaya çıkan bir krizin, kriz merkezinden çok uzakta olsa bile sistemin içinde yer alan ülkeleri, işletmeleri ve ya bireyleri etkilememesi düşünülemez. Ekonomik istikrar durumuna bağlı olarak krizin çevre birimlerde yarattığı hasarın merkez üssünden daha şiddetli olması da oldukça olasıdır. Bu nedenle işletmeler varlıklarını koruyabilmek için krizlerin olası etkileri hakkında bilgi sahibi olmalı ve kriz anlarında bu bilgiler ışığında kısa sürede pek çok kararlar almak zorundalardır. Bu çalışmada günümüz dünyasında yaşanmış ekonomik krizlerden edinilen deneyimler ışığında ve özellikle de son yaşanan pandemi krizi de göz önünde tutularak işletmelerin krizlerin etkilerini bertaraf edebilmek için pazarlama stratejilerini nasıl kullanabileceklerini gösteren kavramsal bir çalışma ortaya koymak amaçlanmıştır. Kriz ve durgunluk dönemlerinin etkileri benzer olsa da değişen sosyo-ekonomik koşullar ve sektörel farklar ortaya genel kurallar koymayı zorlaştırmaktadır. Ayrıca karar vericilerin yaklaşan veyahut da içinde oldukları krizden en az zararla çıkma hedeflerinin yanı sıra kriz sonrası dönem için de rekabet avantajlarını elde tutmak veya farklı rekabet avantajı geliştirmeleri gerekliliğini de göz önünde bulundurmaları gerekmektedir. Yine de ekonomik kriz ve durgunluk dönemlerinde işletmelerin maliyetlerini azaltması, ürün esnekliğine gitmesi, kaliteyi düşürmemesi, tedarik zincirinin yerel ve kısa tutması, dağıtım kanallarında seçici hale gelmesi ama hepsinden önemlisi etkili ve verimli bir iletişim dili kullanması genel öneriler arasında yer almaktadır. Bu kararlar doğrultusunda hareket edilirken tüketicilerle açık ve dürüst bir şekilde iletişim kurulması, tüketicilerin kendilerini değerli hissetmelerini sağlayacaktır. Ayrıca tüketicilerin kendilerine adil davranılmadığı izlenimini verebilecek tüm etkileşimlerden kaçınılması da elzemdir. Maliyet azaltma çabaları içerisinde tutundurma faaliyetlerinin bütçeden aldığı payın kısılması yapılan çalışmalarda kısa vadeli bir nakit girişi konusunda rahatlama sağlarken uzun vadede ürün ile tüketici arasındaki bağın zayıflamasına neden olmaktadır. Ayrıca ürün veya markanın görünürlüğünün azalması da onarılması zor güven sorunları yaratmaktadır.

Tüketiciler ve sahip oldukları arasındaki ilişki değiştikçe, tüketimin yeni biçimleri ortaya çıkmaktadır. Bu doğrultuda, tüketicilerin benimsedikleri yeni tüketim biçimlerine ilişkin çalışmalar da gün geçtikçe artmaktadır. Psikolojik sahiplik, özellikle de teknolojinin gelişimi ile pazarlama alanında önemini artıran kavramlardan biri olarak ön plana çıkmaktadır. Bu çalışmada psikolojik sahiplik kavramının pazarlama ve tüketici davranışı literatüründeki gelişimine ışık tutulması amaçlanmıştır. Bu amaçla, 2008-2023 yılları arasındaki 195 çalışma bibliyometrik analiz yöntemiyle incelenmiştir. Analiz sonuçlarına göre, psikolojik sahiplik konusunun pazarlama ve tüketici davranışı literatüründe yeni ve dinamik bir kavram olarak önemini arttırdığı görülmektedir. Psikolojik sahiplik, sıklıkla paylaşım ekonomisi ve bağlılık ile birlikte ele alınmaktadır.

Bu makalenin amacı karanlık üçlü ve kompulsif satın alma arasındaki ilişkileri inceleyerek materyalizmin aracılık rolünü ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda 299 kişiden online anket tekniğiyle veri toplanmış, toplanan veriler SPSS ve AMOS programları aracılığıyla analiz edilmiştir. Araştırmanın sonuçlarına göre, karanlık üçlü bileşenlerinden yalnızca psikopati kompulsif satın almayı pozitif yönde anlamlı olarak etkilemektedir. Narsisizm materyalizmi, materyalizm de kompulsif satın almayı pozitif yönde anlamlı olarak etkilemektedir. Narsisizm ayrıca kompulsif satın almayı materyalizm üstünden dolaylı olarak da etkilemektedir. Sonuç olarak olumsuz kişilik özellikleri ve negatif tüketim biçimleri arasındaki ilişkileri incelemek için yöntem, teori ve kapsam bakımından daha detaylı araştırmalara ihtiyaç duyulmaktadır.

Bu çalışma, Trabzon Üniversitesi öğrencilerinin ambalaj renklerini kadınsı yahut erkeksi algılayıp algılamadıklarını, satın alma niyetlerinin ambalaj rengine göre değişip değişmediğini ve ürünün fiyatı devreye girdiğinde ambalaj renginin önemini hala koruyup korumadığını incelemeyi amaçlamaktadır. Bunun için nicel yöntem kullanılmış, doğrudan ve dolaylı ölçüm (üçüncü kişi tekniği) içeren bir anket formu aracılığıyla bin katılımcıdan kolayda örnekleme yoluyla veri toplanmıştır. Sonuçlar ürün ambalajının rengine ilişkin toplumsal cinsiyet kalıp yargılarının varlığını ortaya koymuş, bu kalıp yargılar ile satın alma tercihi arasındaki beklenen ilişkiyi doğrulamış ve fiyatın bu süreçte satın alma tercihlerini belirlemede ambalaj renginin önüne geçebileceğini göstermiştir. Çalışmanın bulguları, toplumsal cinsiyet kalıp yargılarının tüketici davranışlarına yönelik etkisine işaret etmekte ve segmentasyon, konumlandırma ve pazarlama iletişim stratejileri açısından, önemli bilgiler içermektedir.

Yaşam süresinin uzaması ve doğurganlık oranlarının düşmesinin sonucunda dünya genelinde yaşlı sayısı artmaktadır. Yaşlı insanların toplam nüfus içindeki payının artmasıyla birlikte oluşan yaşlanmanın gelecek yıllarda da artması beklenmektedir. Hızla yaşlanan dünya ülkeleri açısından yaşın getirdiği sınırlılıklara ve bağımlılıklara odaklanarak ihtiyaçların karşılanmasına dönük politikalar oluşturmaktan ziyade yaşlanan nüfusun yaşam kalitesini artırarak ekonomik ve sosyal açıdan topluma katılımlarını destekleyen bir bakış açısı geliştirme ihtiyacı açıktır. Yaşlanan bir toplumun ihtiyaçlarına cevap vererek yaşlıların hayatları için uygun koşullar yaratmak bir taraftan demografik değişimin getirdiği yüklere rağmen ekonomik sürdürülebilirliği sağlamakta diğer taraftan ise yaşlı insanlara daha konforlu bir yaşam sunmaktadır. Bu çalışmanın amacı, yaşlanmanın yarattığı sorunları fırsata dönüştürmek için geliştirilen gümüş ekonomi modelini ve bu modelin toplumsal ve ekonomik faydalarının neler olduğunu incelemektir. Bu kapsamda öncelikle dünya nüfusundaki değişim ve yaşlanma süreci analiz edilmiş, yaşlanma kavramı ile birlikte yaşlanmanın belirleyici faktörleri ele alınmıştır. Daha sonra yaşlanmayı fırsata dönüştüren gümüş ekonomi modeli ve toplumsal ve ekonomik faydaları ortaya konmuştur.

Bu araştırmanın amacı, Türk pazarlama akademisi araştırmacılarının hipotez test etme pratiklerine ilişkin betimsel bir resim ortaya koymak ve bu metodolojik görünümün olası sebeplerine dair yapıcı metodolojik geri bildirimler üretmektir. Bu amaca yönelik olarak, 2012- 2021 yılları arasında (son 10 yıl) yayınlanmış olan Ulusal Pazarlama Kongreleri Bildiri Kitapçıklarında yer alan ve hipotez testi içeren çalışmalar incelenmiştir. Hipoteze sahip toplam 326 bildiri araştırması neticesinde toplam 1891 adet hipotez geliştirildiği ve bu hipotezlerin 1400 (%74,5)’ünün desteklendiği gözlemlenmiştir. Bu betimsel bulgular metodolojik açıdan ele alındığında; ilk senaryo, ulusal pazarlama araştırmacılarının büyük ölçüde destek görme potansiyeli olan hipotezler üretebilme becerisine sahip olduğu yönündedir. İkinci senaryo ise ulusal pazarlama akademisi kapsamında HARKING (veriler analiz edildikten sonra hipotez revize etme) pratiğinin oldukça yaygın olabileceği yönündedir. Bu olası senaryolar doğrultusunda ulusal pazarlama akademisine dair metodolojik çıkarımlar sağlanmış ve öneriler üretilmiştir

Bu kavramsal çalışma, geleneksel pazarlama yaklaşımına alternatif olarak nitelendirilebilecek pazarlama yaklaşımlarını, bir yaklaşımı karakterize eden boyutlar üzerinden karşılaştırmalı bir şekilde değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda geleneksel pazarlama, sosyal pazarlama, makro pazarlama ve eleştirel pazarlama yaklaşımları, ilgili literatürden hareketle oluşturulan yönetimsel odak, araştırma konularının odağı, araştırmacı konumu ve kurumsallaşma boyutları bağlamında tartışılmıştır. Geleneksel pazarlama yaklaşımını belli derecelerde sorunlu bulan alternatif yaklaşımların mevcut durumu ele alınmış ve bu yaklaşımlara ilişkin bütüncül bir bakış açısı geliştirilmiştir. Çalışma sonucunda, yaklaşımların karakteristik farklılıklarının, gelişim süreçleriyle ilişkisi karşılaştırmalı olarak ortaya konmuştur. Son olarak alternatif yaklaşımların gelişmesine yönelik ihtiyaç vurgulanmış ve bu sürecin önündeki engellere değinilmiştir.

Küresel ölçekte Covid-19 virüsü bireylerin yaşamları üzerinde önemli etkiler bırakmıştır. Pandemi boyunca bireyler hayati riskler ile karşı karşıya kalırken, yine bu süreçte riskleri azaltıcı tüketim tercihleri sergilemek zorunda kalmışlardır. Bu durum beraberinde tüketicilerin memnuniyetini olumlu veya olumsuz etkileyebilmektedir. Sokak yemekleri de bu dönemde hem fayda algılaması hem de fiyat performansı ile tüketicilerin ilgisini çekmektedir. Bu çalışma Covid-19’a yönelik korkuların sokak yemeklerine yönelik fayda algılamasını nasıl etkilediğini ve mevcut algının fiyat adaleti, değer ve tatmin ile nasıl bir ilişkiye sahip olduğunu belirlemeyi amaçlamaktadır. Amaç doğrultusunda 442 katılımcı üzerinden elde edilen veriler Yapısal Eşitlik Modellemesi (YEM) ile analiz edilmiştir. Bulgulara göre korkuların algılanan faydayı öngördüğü ve yine algılanan faydanın fiyat adaletini ve tatmini yordadığı belirlenmiş ve son olarak değerin algılanan fayda tarafından yordanmadığı, ancak tatmini yordadığı görülmüştür.